Nadanie "Młyna Dembowego" Wojciechowi i Annie Noskom (1668)

Zamieszczony poniżej obrazek nie jest oryginalnym dokumentem, a jedynie stylizowanym przeze mnie tekstem, przepisanym z aktu nadania, będącego w posiadaniu obecnego właściciela posesji pomłyńskiej w m. Dębowo (ok. 2 km za Gutowem, w kierunku na Leźno).

Jak wynika z aktu nadania, datowanego na 11. listopada (św. Marcin) 1668 r. "Sławetny Wojciech i Anna Noski i onych Succesorowie", za młyn i przynależne grunty, są obowiązani dostarczać corocznie Kapitule Chełmińskiej:

- 15 korcy żyta (ok. 800 litrów);

- 1 markę, czyli grzywnę, to jest ok. 180 gramów srebra - obecnie to ok. 100 PLN, ale wtedy jedną grzywnę kosztowała krowa lub dwie beczki miodu;

- 1 wieprza;

- a ponadto "tyle ile razy potrzeba będzie" uczestniczyć w karczowaniu lasów i wywózce drewna.

Obszar dworski BRYŃSK SZLACHECKI

W bazie danych, prowadzonej przez Jewish Records Poland na rok 1929, znajdują się poniższe informacje dotyczące obszaru dworskiego -  Bryńsk Szlachecki, stanowiącego własność Skarbu Państwa:
- mieszkańców - 694
- stacja kolejowa - Klonowo - oddalona o 8 km 
- poczta i telegraf - Górzno
- telefon - Lidzbark
- 1 kościół ewangelicki
- dwie cegielnie w obrębie Lidzbarka:
  jedna własność Wilhelma Blanka*), 
  druga  Spółki W. Mroziński
- dwa młyny:
  Nosek - właściciel B. Brzóskiewicz
  Nowy Zieluń - własność Spółki H. Kubaszka
- tartak parowy w Klonowie - własność Mroziński i Spółka
- krawiec F. Boemelburg w Nowym Zieluniu
- szewc St. Łukaszewski - Nowy Zieluń
- oraz

WYSZYNK TRUNKÓW czyli gospoda w Nowym Zieluniu - właścicielka  Anna Rucińska

*) po II Wojnie Światowej - w latach sześćdziesiątych - Wilhelm Blank uruchomił cegielnię na Nosku

SŁOWNIK GEOGRAFICZNY... Bryńsk Szlachecki

Jak to widać na załączonym do poprzedniego posta, zeskanowanym fragmencie Słownika, obszar dworski - Bryńsk Szlachecki obejmował w drugiej połowie XIX wieku, 3268 hektarów, położonych również w obrębach Lidzbarka, Klonowa, Noska i Nowego Zielunia... Przez Zieluń przebiegała granica między zaborami. Nowy Zieluń znajdował się w Prusach. Stary Zieluń leżał  już  na terenie zaboru rosyjskiego. Za kordonem granicznym...

 kartka pocztowa pochodzi ze zbioru F. Skibickiego

SŁOWNIK GEOGRAFICZNY... Bryńsk

  Dzisiaj rozpocznę przekazywanie informacji dotyczących grupy miejscowości noszących w nazwie słowo Bryńsk. Słownik Geograficzny z 1880 r. wymienia ich pięć: Bryńsk - Królewskie Leśnictwo, Bryńsk  Szlachecki, Czarny Bryńsk, Bryńsk - Fiałki i Bryńsk - Kolonia. 

Dla porządku dodam, że na Mapie  Schröttera z XVIII wieku, obszar na północnym brzegu Jezior Bryńskich jest  oznaczony jako "Brynskie Budy". Obecnie  wieś Fiałki straciła z nazwy Bryńsk, ale słowo Bryńsk dodano do oficjalnej nazwy ówczesnego "Ostrowa", które teraz nazywa się "Ostrowy Bryńsk".

W następnych postach podam informacje o poszczególnych "Bryńskach" wyszperane w Słowniku.

Dużo ciekawych informacji z innych źródeł o wsiach z Bryńskiem w nazwie, szczególnie dotyczących zagadnień społeczno - gospodarczych z początku XX wieku, zamieszczę w dalszej kolejności. Zapraszam więc do systematycznych odwiedzin. :-)

SŁOWNIK GEOGRAFICZNY... (Nosek - 1868 r.)

Zamieszczony powyżej zeskanowany wycinek, może być cokolwiek niezrozumiały, więc postanowiłem trochę "popracować". 

Poniżej podaję jego treść w "wersji uwspółcześnionej":

   

   Nosek, nazwa niemiecka - Nossek, osada młyńska, powiat brodnicki, stacja pocztowa, telegraficzna i kolejowa*) w Lidzbarku oddalonym o 7 kilometrów. Nosek jest przynależny do lidzbarskich parafii: katolickiej i protestanckiej. Dzieci uczęszczają do szkoły w Czarnym Bryńsku. 

Leży nad Bryńską strugą. Znajduje się tam 82,78 hektarów roli ornej i ogrodów, 15,43 ha łąk, 1,16 ha pastwisk, 5,28 ha lasu, 2,4 ha nieużytków i 0,79 ha wody (cofka przy młynie). Razem Nosek zajmował 108,14 hektarów. Właściciele uzyskiwali z gruntów czysty dochód w wysokości 265 marek niemieckich. W 1868 roku było na Nosku 16 budynków, 4 domy, a zamieszkiwało tam wówczas 57 mieszkańców, z czego 34 katolików i 23 ewangelików.

*) informacja dot. stacji kolejowej jest niezgodna ze stanem faktycznym, bo kolej rozpoczęto budować z Lidzbarka (Główny Dworzec) w stronę Klonowa-Noska dopiero w maju 1886 r., a pierwszy pociąg przyjechał do Lidzbarka w dniu 1. września 1887 roku z Brodnicy i jechał przez stację w Klonowie oddaloną od Noska o pół kilometra.

Słownik Geograficzny...(Klonowo)

Informacje zawarte w Słowniku najprawdopodobniej dotyczą okresu z przed wybudowania linii kolejowej (1887), ale po 1882 roku, kiedy cytowany w notce Wojciech Kętrzyński wydał swoje pomnikowe dzieło "O ludności polskiej w Prusiech, niegdyś krzyżackich"

Objaśnienia skrótów:
wś. - wieś
pow. - powiat 
mila - chodzi o tzw. milę austriacką, która mierzy 7585,937 metra
mr. - mórg (mórg pruski = 25,532 arów, m. polski = 55,9872 ara)
bud. - budynek
dm. - dom
kat. - katolik
ew. - ewangelik
Par. - parafia
wł. - włóka = ok. 18 ha
Ob. - obacz/zobacz

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich

Piętnaście tomów (XV tom w dwóch częściach) Słownika było wydawanych sukcesywnie w latach 1880 - 1902. 

Słownik zawiera informacje o miejscowościach na ziemiach polskich we wszystkich trzech zaborach. Z lektury poszczególnych zapisów wynika, że informacje były gromadzone na przestrzeni drugiej połowy XIX wieku, bowiem na przykład w opisach miejscowości w okolicy Klonowa, brakuje wzmianek o lokalizacji przystanków kolejowych. Przeglądając notki zawarte w tych szesnastu grubych, zawierających po około tysiącu stron księgach, nie sposób wyjść z podziwu dla tytanicznej pracy i zdolności organizacyjnych autorów tego dzieła, którego opracowania podjęli się bez dostępu do Wikipedii. ;-)

W kolejnych postach zamieszczę informacje o miejscowościach w naszej okolicy jakie znajdują się na kartach Słownika. Zacznę od Klonowa.

Migawka z Klubu w 1969 roku

W TV Olsztyn pokazano niedawno migawkę z uroczystości Dnia Kobiet. które zorganizowano w marcu 1969 roku. Hmm... Wszyscy na tym filmiku są teraz starsi o 46 lat... Ale niektórzy już odeszli...

Taki kudłaty dziewiętnastolatek, rozprawiający zajadle z sołtysem - panem Janem Grajewskim, to Stefek - mój młodszy brat... Zapraszam na film :))